در مورد شب یلدا
برادر عزیزم مجتبی که دو سالی می شود برای ادامه تحصیل از ایران رفته، اخیرا نامزده است. اکنون شب یلدا است و من تصمیم گرفتم برای نامزد او در مورد این شب توضیحاتی بنویسم تا بیشتر با فرهنگ ایران آشنا شود. تقدیم به اویتای عزیز
انواع مختلفی از تقویم در جهان وجود دارد. دقیق ترین و بهترین تقویم جهان در حال حاضر تقویم یا گاه شمار ایرانی است. تقویم دقیق تر و برتری توسط ناسا برای دهکده جهانی طراحی شده است که هنوز استفاده ای پیدا نکرده است.
گاه شماری جلالی در دور ه سلطان ملک شاه سلجوقی با فرمان وزیر خواجه نظام الملک توسط عدهای از ریاضی دانان ایرانی و در راس آنان حکیم عمر خیام شاعر و ریاضی دان و منجم در ۲۴ اسفند ۴۵۷ هجری خورشیدی تدوین شد و تقویم جلالی نامیده شد.
این تقویم شامل 365 روز است و دقیقا به چهار فصل و هر فصل به سه ماه تقسیم می شود. هر چهار و بندرت پنج سال یک سال کبیسه 366 روزه وجود دارد تا تطابق شروع سال با نقطه اعتدال بهاری حفظ شود. سال نو هر سال در نقطه اعتدال بهاری (روزی که دقیقا شب و روز با هم برابر است) می باشد. شروع فصل تابستان طولانی ترین روز، شروع پاییز در برابری روز و شب در نقطه اعتدال پاییزی و شروع زمستان در طولانی ترین شب و کوتاه ترین روز سال است. این طولانی ترین شب سال را شب یلدا می نامند.
شب یلدا نماد طولانی بودن است و در ادبیات ایرانی هم جایگاه ویژه ای دارد.
بر من و یاران شب یلدا گذشت/ بس که ز زلف تو سخن ها رفت دوش (دهلوی)
از این نقطه به بعد تا زمان اعتدال بهاری، شب ها به تدریج کوتاه تر و روزها بلند تر می شوند. بهمین دلیل شب یلدا تولد خورشید دانسته می شده و از زمان باستان جز جشن ها و مناسبت های ایرانیان بوده است، هرچند این مناسبت و جشن منحصر به ایرانیان نبوده و در سایر ملت ها و آئین ها هم دیده می شود.
.
.
.
.
سرخ (قرمز) رنگ خورشید و رنگ شب یلدا است. بهمین دلیل تم این جشن سرخ رنگ است و بخصوص در میوه های شب یلدا دیده می شود. در این شب از بزرگسالان ممکن است با شراب قرمز پذیرایی شود.
برای برگزاری جشن شب یلدا سفره ای روی زمین در اتاقی که گردهمایی برگزار می شود گذاشته می شود که به آن سفره شب یلدا یا سفره چله می گویند (چون شب یلدا شروع چهل روز اول زمستان که به آن چله می گویند هم هست). روی سفره وسایل نیایش مثل آتش دان، عطر دان، بخوردان و غیره می گذاشته اند. میوه های تازه و سرخ رنگ مثل انار، هندوانه، سیب و سنجد و میوه خشک می گذاشته اند. میوه خشک شامل انواع آلو، زرد آلو، آلبالو، انگور، توت سفید و امثالهم می شده است. غذای مرسوم سبزی پلو با ماهی و
آش رشته است ) هرچند غذای مرسوم قسمت های متفاوت ایران بخصوص در نواحی مرزی متفاوت است، مثال مناطق کرد نشین بیشتر دلمه با نان سنگک می خورند). آش رشته معموال با پیاز سرخ شده، نعنا داغ (پودر نعنای خشک شده و در روغن سرخ شده) و کشک سابیده سرو می شود. آجیل ها مانند کشمش، بادام، گردو، سنجد، گندم برشته، خرما، شاهدانه و کشک و نقل و تنقلات است.
در این شب گردهمایی و جمع شدن، بویژه در خانه بزرگترهای فامیل مرسوم است. معموال تا دیر وقت و گاهی تا طلوع آفتاب بیدار می مانند. سرگرمی این شب دراز هم شاهنامه خوانی، فال گرفتن با دیوان حافظ و گفتن داستان های فولکوریک می باشد.
در مناطق مختلف ایران رسم های محلی زیادی وجود دارد. مثال بختیاریها این مراسم را دور کرسی برگزار می کرده اند و در این شب کدو تنبلهای بزرگی که نماد خورشید را برای آنها دارد، آبپز میکنند و میخورند.
نمادهای روشنایی (خوبی، دانش و مانند آنها) و تاریکی (بدی، نادانی و مانند آنها) که در این رسم باستانی دیده می شود ریشه در آئین میترائیسم (مهرپرستی) دارد که در ایران باستان تا پیش از ورود اسلام رواج داشت.
