خیلی‌ها معتقدند که جنس زبان‌ها با یکدیگر فرق می‌کند. شاید هم در بطن این گونه جملات کلیشه‌ای درباره زبان‌ها حقیقتی نهفته است که مثلا گفته می‌شود «فارسی زبان شعر و شاعری است» یا «فارسی شکر است، ترکی هنر است».
گفته می‌شود «فارسی زبان شعر و شاعری است» یا «فارسی شکر است، ترکی هنر است». به بقیه زبان‌ها نیز نسبت‌هایی داده می‌شود از جمله اینکه خیلی‌ها می‌گویند زبان فرانسوی مخملین است و زبان آلمانی خشن؛ یا اینکه زبان ایتالیایی سکسی است و زبان چینی ماندارین «عصبی» است.
سوال اینجاست که آیا کلیشه‌های موجود در مورد زبان‌های مختلف به طور تجربی در فرهنگ‌ها پدید آمده است و یا اینکه برخی از زبان‌ها ذاتا زیبا هستند؟
برای پی بردن به این موضوع، سه محقق از دانشگاه لوند در سوئد و آکادمی علوم روسیه، از ۸۲۰ شرکت‌کننده در خواست کردند از بین فایل‌های صوتی موجود برای ۲۲۸ زبان مختلف، به صورت تصادفی به صدای پنجاه زبان گوش دهند.
فایل‌های صوتی تهیه شده، از دوبله فیلم «مسیح» گرفته شده است که به بیش از دو هزار زبان ترجمه و دوبله شده است. این فیلم معمولا برای انجام تحقیقات زبان شناسی بسیار پر کاربرد است.
افراد شرکت‌کننده در این تحقیق عمدتا کسانی بودند که زبان مادری آن‌ها انگلیسی، چینی (ماندارین، هاکا یا کانتونی) یا سامی (عربی، عبری یا مالتی) بود. پس از گوش دادن به ضبط‌های مختلف، از آن‌ها پرسیده شد: «آوای این زبان را چقدر دوست داشتید؟» در پاسخنامه، این افراد در مقیاس «اصلا» تا «خیلی زیاد» نظر خود را ارايه دادند. همچنین از شرکت کنندگان پرسیده شد که آیا این زبان را می شناسند یا خیر. اگر پاسخ بله می‌دادند، از آن‌ها خواسته می‌شد که این زبان را شناسایی کنند.
شاخص آشنایی با زبان‌ها
با تجزیه و تحلیل داده‌های نظرسنجی صورت گرفته، محققان دریافتند که پاسخ دهندگان، به زبان‌هایی که ادعا می‌کردند میشناسند (خواه تشخیص‌شان درست بوده یا خیر) به میزان ۱۲.۱ درصد بالاتر از سایر زبان‌ها امتیاز داده بودند. البته میزان تاثیرگذاری شاخص آشنایی بر دلپذیر بودن یک زبان برای محققان امر نسبتا غریبی نبود.
آنچه ناشناخته‌تر بود این است که انسان‌ها به زبان‌هایی که هیچ‌گونه آشنایی یا آن ندارند چگونه واکنش نشان می‌دهند و آن‌ها را در چه جایگاهی رتبه‌بندی می‌کنند.
محققان از این مطالعه به این نتیجه دست یافتند «در زمانی که شنونده قدرت شناسایی زبان را نداشت، خیلی تفاوتی نمی‌کرد که این زبان متعلق به کدام نقطه از جهان باشد.» به عبارتی اگر نزدیکی یک زبان به زبان اول شنونده را فاکتور بگیریم، آن وقت است که می‌توان گفت «زبان‌هایی که در نقاط مختلف جهان صحبت می‌شود، بخودی خود زیبا یا ناخوشایند نیستند.»
با کنترل میزان شاخص آشنایی، مشخص شد که اکثریت قریب به اتفاق زبان‌ها به لحاظ خوشایند بودن تنها بین دو تا ۳ درصد در نوسان با یکدیگر امتیاز کسب کردند. اگرچه زبان‌هایی در دو سوی این نوسان در صدر و قعر جدول قرار گرفتند.
در صدر این امتیازدهی «توک پیسین / Tok Pisin» زبان «پاپوآ گینه‌نو» قرار دارد و با شش درصد اختلاف و در پایین جدول نیز زبان چچنی قرار گرفت که جمعیتی در حدود ۱.۷ میلیون نفر در قفقاز شمالی به آن صحبت می کنند.
لحن زبان‌ها چه تاثیری در زیبایی آن‌ها دارد؟
محققان علاوه بر این، ویژگی‌های مختلف آوایی و آکوستیک زبان‌ها را نیز مطالعه کردند تا ببینند که آیا این ویژگی‌ها بر نحوه رتبه‌بندی آن‌ها اثرگذار بوده است یا خیر.
آن‌ها دریافتند که در مجموع، افراد به صورت خیلی جزئی زبان‌های غیرتونال یا غیرنواختی‌تر را می‌پسندند. در زبان‌های لحنی، تغییر لحن یک کلمه گفتاری، معنای کلمه را تغییر می‌دهد. محققان همچنین متوجه شدند که بالا و پایین شدن زیر و بم‌های صوتی به طور فزاینده‌ای، امتیاز یک زبان را اندکی کاهش می‌دهد.
علاوه بر این، اگر فایل صوتی دارای گوینده مرد بود، زبان مربوطه حدود چهار امتیاز کمتر گرفت. از سوی دیگر، و اگر صوت «صدای زن» بود، زبان بسیار دلپذیرتر ارزیابی می‌شد.
محققان اظهار داشتند: «صداها اگر سالم و معمولی به نظر برسند، جذاب‌تر هستند، احتمالا به این دلیل که ما به گونه‌ای تکامل یافته‌ایم تا به دنبال نشانه‌هایی از تناسب در صدا باشیم، و برای زیبایی شنوایی هم همچون جذابیت‌های ظاهری، برخی استانداردهای موازی تعریف کرده‌ایم.»
به طور کلی، این مقاله که برای اولین بار در وبسایت Big Think منتشر شد، تحقیقی شگفت‌انگیز در مورد زبان گفتاری محسوب می‌شود و نشان می‌دهد که زیبایی یک زبان ذاتی نیست، بلکه در گوش شنونده است که اینگونه می‌نماید.
منبع انتشار: یورونیوز فارسی
تاریخ : ۲۹/۰۴/۲۰۲۳